BIP Sąd Okręgowy w Łomży

Wyrok Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 22 lipca 2011 r.

WYROKW IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 22 lipca 2011 r.

Sądu Okręgowy w Ł. - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

1. Działalność socjalna zdefiniowana jest art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, gdzie rozumie się przez nią usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. W ramach tej definicji świadczenia pieniężne z okazji świąt można zaliczyć do udzielonej pomocy finansowej.  
2. Jeżeli wypłaty dokonywane są ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych i niewątpliwie na cele socjalne przewidziane w Regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, to sam fakt przyznania tych świadczeń w jednakowej wysokości uzasadniony generalnie niskimi zarobkami załogi - nie rodzi skutku w postaci obowiązku odprowadzenia od nich składek na ubezpieczenia społeczne.

Przewodniczący: SSO Marek Szymanowski

Sąd Okręgowy w Ł. - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lipca 2011 r. w Ł.

sprawy z odwołania O.S.M. przeciwko ZUS z udziałem ubezpieczonego A.N. o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania O.S.M. od decyzji ZUS z dnia 29 kwietnia 2011 r.  

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że I. stwierdza, iż O.S.M. nie jest zobowiązana do uwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, wypadkowe, chorobowe oraz zdrowotne ubezpieczonego, wypłaconych mu w latach 2005-2007 z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych świadczeń pieniężnych z okazji Świąt Wielkanocnych i Bożego Narodzenia; II. tytułem zwrotu kosztów postępowania zasądza od ZUS na rzecz O.S.M.  kwotę 60 złotych.

Z uzasadnienia

Decyzją z 29.04.2011 r. ZUS na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 18 ust. 1 i 2 oraz art. 20 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) stwierdził, że w latach 2005-2007 płatnik O.S.M. nie naliczała składek na ubezpieczenie emerytalno rentowe, wypadkowe, chorobowe, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od wypłaconych swojemu pracownikowi z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych świadczeń pieniężnych z okazji Świąt Wielkanocnych i Bożego Narodzenia oraz ustalił wysokość podstawy wymiaru składek z uwzględnieniem tychże wypłat.

W uzasadnieniu ZUS podniósł, iż płatnik przyznawał w/w świadczenia socjalne niezgodnie z Regulaminem Gospodarowania Środkami Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, ponieważ pracownicy w latach 2005-2007 otrzymywali okolicznościowe świadczenia z okazji Świąt Wielkanocnych i Świąt Bożego Narodzenia w jednakowej wysokości. Różnice w wypłacie świadczeń występowały tylko w przypadku, gdy pracownik nie przepracował 12 miesięcy w roku poprzedzającym rok, w którym występowała wypłata tego świadczenia. Wydatkowanie zaś środków pieniężnych z funduszu socjalnego wymaga zachowania kryterium socjalnego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych (Dz. U. z 1996 r., Nr 70 poz. 335 ze zm.). Wartość otrzymanych przez pracownika wyżej opisanych świadczeń stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1996 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych {Dz. U. z 2000 r. , Nr 14, poz. 176 ze zm.).

OSM złożyła odwołanie zarzucając decyzji: naruszenie prawa materialnego poprzez:

1. błędną   wykładnie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. Nr 70 z 1996 r. poz. 335 ze zm.)

2. niezastosowanie w sprawie postanowień art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 29 grudnia 1998 r.), zgodnie z którymi to przepisami podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody pracowników w postaci świadczeń finansowanych ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie i podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Ubezpieczony A.N. nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Ustalenia faktyczne nie były w sprawie sporne i sprowadzały się do stwierdzenia w toku kontroli przeprowadzonej przez ZUS w O.S.M., że w latach 2005-2007 przyznawała ona pracownikom z okazji Świąt Wielkanocnych i Świąt Bożego Narodzenia świadczenia z ZFŚS w jednakowej wysokości. Różnice w wypłacie tych świadczeń dotyczyły jedynie pracowników, którzy w danym roku nie przepracowali 12 miesięcy. Od wypłat tych O.S.M. nie naliczyła składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaskarżona decyzja opiera się na ocenie organu, że środki z Funduszu Socjalnego były wydatkowane bez zachowania kryterium socjalnego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity Dz. U. z 1996 r. , Nr 70 , poz. 335 z zm). Skutkiem zaś takiego wydatkowania środków jest zdaniem organu rentowego ich oskładkowanie, co uczyniono w zaskarżonej decyzji.

Zdaniem Sądu Okręgowego analiza przepisów ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity Dz. U. z 1996 r. , Nr 70 , poz. 335 z zm.) oraz przepisów Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. Nr 161 poz. 1106 z zm.) - nie prowadzi do takiego wniosku, jaki wyciągnął organ rentowy.

Zgodnie bowiem § 2 ust.l pkt 19 wspomnianego wyżej Rozporządzenia świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych są przychodem nie stanowiącym podstawy wymiaru składek. Przepis ten generalnie zatem zwalnia wszystkie świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z obowiązku odprowadzenia od takich przychodów składki na ubezpieczenie społeczne. Delegację ustawową do wydania przedmiotowego Rozporządzenia zawiera art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009, Nr 205, poz. 1585 z zm. ) który stanowi, że minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1, oraz wyłączenia z podstawy wymiaru składek niektórych rodzajów przychodów. Świadczenia uzyskane zatem przez pracownika z funduszu socjalnego stanowią jego przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z zm. ), ale jednocześnie jest to przychód, który w świetle § 2 ust. 1 pkt 19 powołanego wyżej Rozporządzenia nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Tak sformułowana delegacja dawała zatem ministrowi bardzo szeroką możliwość określenia wyłączeń niektórych przychodów z podstawy wymiaru składek i wyłączenie świadczeń finansowanych ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych delegacji tej nie przekracza.

W świetle tak szerokiego zwolnienia z obowiązku uiszczania składek ubezpieczenie społeczne - obowiązek ich odprowadzenia zdaniem Sądu Okręgowego powstałby dopiero wtedy: gdyby wypłat dokonano ze środków nie przeznaczonych na cele socjalne, albo gdyby przekazanie środków do Funduszu nastąpiło z naruszeniem art. 5 ust.1 i n. ustawy - określającego wysokość odpisu na Fundusz świadczeń socjalnych. Kwoty bowiem przekraczające wysokość odpisów na Fundusz Socjalny nie mogłaby już stanowić środków Funduszu Socjalnego.

W świetle Regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych O.S.M. w brzmieniu obowiązującym od 1.02.2005 r. wskazano, iż środki funduszu świadczeń socjalnych są przeznaczone na dofinansowanie kosztów różnych rodzajów i form działalności socjalnej a zwłaszcza między innymi na okolicznościowe świadczenia pieniężne z okazji Świąt Wielkanocnych i Świąt Bożego Narodzenia.

Nie ulega zatem wątpliwości, iż wypłaty z okazji Świąt Wielkanocnych i Świat Bożego Narodzenia Regulamin zaliczał do „ rodzaju i formy " prowadzonej działalności socjalnej. Działalność socjalna jak wiadomo zdefiniowana jest art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, gdzie rozumie się przez nią usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. W ramach tej definicji świadczenia pieniężne z okazji świąt można zaliczyć do udzielonej pomocy finansowej. Nie wymaga szerszych wywodów fakt powszechnie znany, iż święta są z jednej strony okresem wypoczynku i intensyfikacji życia rodzinnego pracowników, z drugiej jednak strony powodują istotny wzrost wydatków pracowników. Częściowe zrekompensowanie pracownikowi zwiększonych wydatków w okresie świąt świadczeniami pieniężnymi z Funduszu Socjalnego jest zatem niewątpliwie działalnością socjalną umożliwiającą pracownikowi nie tylko godne świętowanie, ale i wypoczynek.

W świetle zeznań świadków nie do końca trafny jest pogląd organu rentowego, iż przy ustalaniu wysokości świadczeń pieniężnych z Funduszu Socjalnego nie uwzględniano w ogóle kryterium socjalnego. W swoisty sposób kryterium to uwzględniono przy wprowadzeniu do Regulaminu samej możliwości przedmiotowych wypłat świątecznych od 1.02.2005 roku, co w świetle zeznań świadków poprzedzono analizą zarobków ubezpieczonych, które to zarobki uznano za zbyt niskie by różnicować wypłaty świąteczne z Funduszu.

Jak wiadomo w świetle zaskarżonej decyzji jedyną okolicznością która zdecydowała o tym, iż organ rentowy oskładkował świadczenia wypłacone z Funduszu Socjalnego przy okazji Świąt Wielkanocnych i Bożonarodzeniowych w latach 2005-2007 był sam fakt, że wypłaty te były w jednakowej wysokości, co zdaniem organu świadczy o nie stosowaniu kryterium socjalnego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Gdyby nawet zgodzić się z organem rentowym, iż Spółdzielnia nie brała pod uwagę kryterium socjalnego, jak to nakazuje art. 8 ust. 1 ustawy, to zauważyć wypada, co słusznie podnosi odwołująca się, iż kryterium socjalne ma istotne znaczenie jedynie w przypadku ulgowych usług i świadczeń, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i nie odnosi się ono tym samym do usług i świadczeń, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy. Tak SN w wyroku z dnia 23 października 2008 II PK 74/08 (OSNP 2010/7-8/88). Skoro zatem poza sporem było, iż przedmiotowe świadczenia pieniężne były działalnością socjalną w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych to uprawionym jest pogląd, iż do tego typu świadczeń, nie traktowanych w Regulaminie jako świadczenia ulgowe, bo te w Regulaminie miały swoją odrębną regulację O.S.M. w ogóle nie musiała stosować kryterium socjalnego odnoszonego indywidualnie do każdego pracownika.

Zdaniem Sądu Okręgowego u podstaw decyzji organu rentowego leży niewątpliwie troska o nie nadużywanie przez pracodawców możliwości dokonywania wypłat na rzecz pracowników, od których nie są naliczane składki na szeroko rozmieniane ubezpieczenia społeczne. W niniejszej sprawie takie niebezpieczeństwo nie zachodzi, już choćby biorąc pod uwagę wielkość dokonanych wypłat, a nadto ustawodawca przewidział inne generalne mechanizmy, które w stopniu wystarczającym zabezpieczają przed ewentualnymi nadużyciami ze strony pracodawców. Najważniejsze z tych mechanizmów są już w samej ustawie tj. w art. 5 ustawy wskazującej wysokość corocznego odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych na jednego zatrudnionego pracownika. Oczywistym jest, iż przekroczenie wysokości odpisu zdaniem Sądu Okręgowego powoduje, iż środki takie w części przekraczającej nie stałyby się środkami Funduszu z wszystkimi tego konsekwencjami. Przed nadużyciem ze strony pracodawcy chroni też art. 8 ust. 3 ustawy, który przyznaje związkom zawodowym roszczenie o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy np. nie na cele socjalne. Ograniczeniem w korzystaniu ze środków Funduszu jest również wielkość zwolnienia od podatku dochodowego przewidziana w art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy z dnia 26 lipca 1996 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. , Nr 14, poz. 176 ze zm.) wynosząca w roku podatkowym zaledwie 380 złotych.

Dodatkowym argumentem za taką wykładnią przemawiającą są regulacje ustawy dotyczące świadczenia urlopowego. Gdyby bowiem sam fakt przyznawania świadczeń w jednakowej wysokości powodował ich oskałdkowanie, to niezrozumiałym byłaby wręcz regulacja z art. 3 ustawy odnosząca się do świadczenia urlopowego. Jak wiadomo w świetle art. 3 ust. 3 pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, z zastrzeżeniem ust. 2, mogą tworzyć Fundusz do wysokości i na zasadach określonych w art. 5 lub mogą wypłacać świadczenie urlopowe, które z mocy ustawy (art. 3 ust. 6) nie podlegają składce na ubezpieczenie społeczne. Świadczenia urlopowe są zatem u tych pracodawców odpowiednikiem świadczeń z Funduszu, a pracodawcy, którzy zdecydowali się na wypłatę świadczenia urlopowego ( zamiast tworzenia Funduszu) nie muszą różnicować wysokości świadczenia urlopowego w oparciu o kryterium socjalne bowiem w stosunku do pracowników, o których mowa w art. 5 ust. 2 i 3 ustawy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika (art. 3 ust. 4 ustawy). Skoro zatem świadczenia urlopowe nie podlegają składce na ubezpieczenie społeczne (art. 3 ust. 6 ustawy ), mimo że ich wysokość nie zależy od kryterium socjalnego, a maksymalna wysokość odpisu na ten cel jest taka sama jak wysokość odpisu na Fundusz, to nie ma uzasadnionych powodów, aby odmiennie traktować wypłaty z Funduszu i je oskłdkowywać, z tego tylko powodu, iż nie stosowano zindywidualizowanego kryterium socjalnego.

Reasumując - zdaniem Sądu Okręgowego - jeżeli wypłaty dokonywane są ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych i niewątpliwie na cele socjalne przewidziane w Regulaminie, tak jak miało to miejsce w rozpatrywanej sprawie, to sam fakt przyznania tych świadczeń w jednakowej wysokości uzasadniony generalnie niskimi zarobkami załogi - nie rodzi skutku w postaci obowiązku odprowadzenia od nich składek na ubezpieczenia społeczne.

Wszystko to co wyżej wskazano w stosunku do składek na ubezpieczenie społeczne emerytalno rentowe dotyczy również: składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe pracowników - w świetle art. 20 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009, Nr 205, poz. 1585 z zm. ); składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników - w świetle art. 81 ust. 1 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 1 a) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164 poz. 1027 z zm.); składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – w świetle z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U.2006. Nr 158 poz. 1121 z zm.); składek na Fundusz Pracy – w świetle art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucje rynku pracy ( Dz. U. z 2008 r. Nr 69 poz. , 415 z zm.

Reasumując odwołująca się O.S.M. nie jest zobowiązana do odprowadzenia składek na ubezpieczenia emerytalno rentowe, wypadkowe, chorobowe i zdrowotne od wypłaconych ubezpieczonemu w latach 2005- 2007 świadczeń socjalnych z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych .

W tym stanie rzeczy na zasadzie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał stosownej zmiany zaskarżonej decyzji.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 98 §1 i 3 w zw. 99 k.p.c. i § 11 ust. 2. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1349 z zm.).

[Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z dnia 8 listopada 2011 r., w sprawie III AUa 968/11, na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 22 lipca 2011 r., sygn. akt III U 301/11, oddalił apelację].