BIP Sąd Rejonowy w Zambrowie

Wyrok z dnia 15 czerwca 2011r.

Uzasadnienie

Powód xxxxxxx wnieśli o zasądzenie od pozwanego Powiatu Zambrowskiego kwoty 425 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazali, iż kupili samochód marki Opel Corsa, za który została pobrana opłata rejestracyjna w kwocie 500zł. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 r. wysokość pobranej opłaty jest niezgodna z art. 92 i art. 217 Konstytucji RP oraz z art. 77 ust. 4 pkt 2 Ustawy prawo o ruchu drogowym. Powód wskazał, iż w związku z powyższym pozwany winien mu jest zwrócić niesłusznie pobraną część opłaty.
Na skutek sprzeciwu pozwanego nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym utracił moc w całości. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości powołując się na odroczenie wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a tym samym braku bezpodstawnego wzbogacenia.

W dniu 16.01.2004r. xxxxxxxxxx zarejestrowali w Starostwie Powiatowym w Zambrowie samochód Opel Corsa o nr rej. BZA xxxxxx równocześnie uiścił na konto Starostwa Powiatowego w Zambrowie 500 zł jako opłatę komunikacyjną. W oparciu o decyzję oraz mając na uwadze uiszczenie ww. opłaty powodowi wydano kartę pojazdu (k. 5, 26).
Powyższe okoliczności były bezsporne. Pozwany nie kwestionował powyższych okoliczności, a potwierdzają je kopie dokumentów złożone do akt sprawy (k.6, 23).

Pozwany Powiat Zambrowski nie kwestionował faktu, że za wydanie powodowi karty pojazdu zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu pobrał od powoda 500 złotych.
Domagając się zwrotu nadpłaconej opłaty za wydanie karty pojazdu, powód wskazał na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 roku sygn. akt U 6/04 / OTK-A 2006/1/3 w którym stwierdzono, że § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. Nr 137, poz. 1310) jest niezgodny z art. 77 ust. 4 pkt 2 i ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym / Dz. U. Nr 109 poz. 908 z 2005 r. ze zm.) i z art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji RP.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że niezgodność § 1 ust. 1 rozporządzenia z 28 lipca 2003 r. polega na zawyżeniu wysokości opłaty, co wykracza poza granice delegacji ustawowej. Przepis art. 77 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym stwierdza, że wysokość opłaty za kartę pojazdu powinna odpowiadać wysokości kosztów związanych z drukiem i dystrybucją kart pojazdów. Podwyższenie opłaty za wydanie karty pojazdu do kwoty 500 zł nie pozostaje w związku z kosztami usługi, co jest sprzeczne z art. 217 Konstytucji RP. Opłata w części podwyższonej jest już daniną publiczną, a taka może być wprowadzona tylko na podstawie ustawy.
W związku z powyższym wyrokiem, Minister Transportu i Budownictwa wydał w dniu 28 marca 2006 roku nowe rozporządzenie (Dz. U. Nr 59 poz. 421) w którym ustalił wysokość opłaty za kartę pojazdu na kwotę 75 zł.
Aby dokonać oceny czy powyższe rozstrzygnięcie skutkuje koniecznością zwrotu części pobranej opłaty należało ocenić dopuszczalność drogi sądowej w niniejszej sprawie.
W dniu 16 maja 2007 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie sygn. III CZP 35/07, że dopuszczalna jest droga sądowa dla dochodzenia roszczenia o zapłatę którego podstawę stanowi nienależne pobranie opłaty za wydanie karty pojazdu (OSNC 2008/7-8/72).
W kwestii tej wypowiedział się również Naczelny Sąd Administracyjny, który w dniu 2 lutego 2008 roku w sprawie I OPS 3/07 podjął uchwałę, że skierowane do organu żądanie zwrotu opłaty za wydanie karty pojazdu, uiszczonej na podstawie § 1 ust. 1 ww. rozporządzenia jest sprawą administracyjną, którą organ załatwia w drodze aktu lub czynności, na które przysługuje skarga do sądu administracyjnego na podstawie art. 3 § 3 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270 ze zm.). Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że zaprezentowane stanowisko nie oznacza, że niedopuszczalna jest droga procesu cywilnego dla dochodzenia roszczenia o zwrot nienależnego pobrania opłaty za wydanie karty pojazdu. Stwierdzenie w postępowaniu administracyjnym, że określony obowiązek administracyjny strony istnieje lub nie istnieje, nie wyklucza dochodzenia przez stronę roszczenia o zapłatę w zakresie dotyczącym tego obowiązku, jeżeli organ nie wykona świadczenia.
Powyższe uzasadnia ocenę, że sposób dochodzenia od organu zwrotu części uiszczonej opłaty za wydaną kartę pojazdu zależy od wyboru strony.
Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2006 roku w sprawie sygnatura akt U 6/04 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że opłata z tytułu wydania karty pojazdu przekraczająca kwotę 75 złotych jest nienależna jako sprzeczna z prawem o ruchu drogowym i Konstytucją. W tymże wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż § 1ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu w zakresie w jakim jest niezgodny z art. 77 ust. 4 pkt 2 i ust. 5 ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz z art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji traci moc obowiązującą z dniem 1 maja 2006 roku. Odroczenie terminu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu do dnia 1 maja 2006 r. było konsekwencją uwzględnienia wniosku Ministra Transportu i Budownictwa i nastąpiło w celu umożliwienia wprowadzenia do tego czasu - bez pozbawiania powiatów odpłatności za ich czynności - nowej regulacji, zgodnej z postanowieniami Konstytucji.
Należało uwzględnić na tle niniejszej sprawy, że w tej kwestii orzekał postanowieniem z dnia 10 grudnia 2007 r. Trybunału Sprawiedliwości (piąta izba) w sprawie C-134/07. W punkcie 36 opisanego orzeczenia ETS jednoznacznie stwierdził, iż "Artykuł 90 akapit pierwszy WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on opłacie, takiej jak ta przewidziana w § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, która to opłata w praktyce jest nakładana w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa członkowskiego, lecz nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany".
W ocenie Sądu powód prawidłowo wskazał pozwanego jako Powiat Zambrowski, dla którego pobrana opłata stanowiła dochód budżetowy (art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego - Dz. U. z 2008 r., Nr 88, poz. 539 ze zm.). Skoro powyższa opłata stanowiła dochód pozwanego, uwzględniając powyższą ocenę, iż w części tj. 425 zł była to opłata nienależna, pozwany Powiat Zambrowski obciąża obowiązek zwrotu tej kwoty. Podstawę prawną roszczenia o zwrot świadczenia stanowią przepisy art. 405 w zw. z art. 410 § 2 k.c.
Strona pozwana bezpośrednio nie podniosła zarzutu zużycia uzyskanego świadczenia z art. 409 k.c., ale zarzut ten nie byłby skuteczny. Zasadne powołanie się na wygaśnięcie obowiązku wydania korzyści wymaga nie tylko udowodnienia jej zużycia, lecz nadto takiego zużycia, które powoduje trwający brak wzbogacenia. Gdy korzyść stanowią sumy pieniężne - nie wystarcza zatem samo ich wyzbycie się (wydatkowanie) - wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2008 r., I PK 247/07 (LEX nr 465977).
W orzecznictwie przyjmuje się też, że jeżeli bezpodstawnie uzyskana korzyść weszła do budżetu państwa zwiększając mienie państwowe, z którego pokrywane są państwowe wydatki, to wydatkowanie wzbogacenia zmniejsza pasywa Skarbu Państwa oraz deficyt budżetowy i stan wzbogacenia trwa, a sam fakt istnienia deficytu budżetowego nie uzasadnia wniosku, że Skarb Państwa nie jest już wzbogacony. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 kwietnia 2010 r. V CSK 320/09 wyjaśnił, że: "Nie każde zużycie w dobrej wierze bezpodstawnie uzyskanego świadczenia powoduje w myśl art. 409 k.c. wygaśnięcie obowiązku zwrotu świadczenia. Następuje to tylko wtedy, gdy zużycie korzyści nastąpiło w sposób bezproduktywny, konsumpcyjny, tj. gdy wzbogacony, w zamian tej korzyści, nie uzyskał ani korzyści zastępczej ani zaoszczędzenia wydatku, gdy wydatek miał miejsce tylko dlatego, że uprzednio uzyskał on korzyść, bez której nie poczyniłby tego wydatku. Jeżeli natomiast w zamian za zużytą korzyść wzbogacony uzyskał do swojego majątku jakąkolwiek inną korzyść majątkową, nie można uznać, że nie jest już wzbogacony, bowiem w wyniku dokonania tego wydatku, w jego majątku pozostaje korzyść w postaci zwiększenia aktywów bądź zmniejszenia pasywów. Jeżeli bezpodstawnie uzyskana korzyść weszła do budżetu państwa zwiększając mienie państwowe, z którego pokrywane są państwowe wydatki, to wydatkowanie wzbogacenia zmniejsza pasywa Skarbu Państwa oraz deficyt budżetowy i stan wzbogacenia trwa, a sam fakt istnienia deficytu budżetowego nie uzasadnia wniosku, że Skarb Państwa nie jest już wzbogacony."(opublikowane LEX nr 688053). Podobne stanowisko przedstawiono w wyrokach z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 576/04. OSNC 2006/3/53 i z dnia 14 lipca 1098 r. III CKN 578/97). Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podzielając powyższe stanowisko przyjął, że ocenę tę należy zastosować również w stosunku do budżetów jednostek samorządu terytorialnego jaką jest Powiat Zambrowski.
Jak trafnie wskazał SN w wyroku z 22 marca 2001 r., roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia, mającego taki charakter już w chwili spełnienia, staje się od tej chwili wymagalne, ale nie należy utożsamiać terminu wymagalności z terminem spełnienia świadczenia. W szczegółowym wywodzie podniósł, że: "Wymagalność roszczenia to stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. Jest to stan potencjalny, o charakterze obiektywnym, którego początek zbiega się z chwilą uaktywnienia się wierzytelności".
Zagadnienie wymagalności ma znaczenie dla określenia początku biegu terminu przedawnienia (art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c.). Przepis zawarty w zdaniu drugim art. 120 § 1 k.c. stanowi lex specialis w stosunku do wyrażonej w zdaniu pierwszym tego artykułu reguły łączącej rozpoczęcie biegu przedawnienia z nadejściem dnia wymagalności roszczenia. Z brzmienia art. 120 § 1 zdania drugiego k.c. jednoznacznie wynika, że przedawnienie może rozpocząć bieg, mimo że świadczenie nie jest jeszcze wymagalne. Decyduje możliwość podjęcia przez wierzyciela czynności warunkującej wymagalność roszczenia w najwcześniejszym terminie. Początek wymagalności zależy z kolei od charakteru zobowiązań i ich właściwości, a ponieważ zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia należy do zobowiązań bezterminowych, nie można utożsamiać terminów wymagalności i spełnienia świadczenia, ponieważ ten ostatni to termin niezwłoczny po wezwaniu przez wierzyciela (art. 455 k.c.).
Zarzut przedawnienia nie był podnoszony, więc szczegółowa analiza tej kwestii nie jest niezbędna dla potrzeb rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Na marginesie można tylko przytoczyć Uchwałę Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2010 r. Sygn. akt III CZP 37/10 :"bieg przedawnienia roszczeń o zwrot nienależnie pobranych opłat za kartę pojazdu na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. 2003, Nr 137, poz. 1310) rozpoczyna się od dnia spełnienia świadczenia." U podstaw takiej oceny legło założenie, że dzień w którym nastąpiło uiszczenie opłaty za kartę pojazdu, był jednocześnie najwcześniej możliwym terminem, w których powód mógł zgłosić żądanie niezwłocznego jej zwrotu. Uwzględniając datę spełnienia świadczenia przez powoda i 10 letni okres przedawnienia zarzut taki nie mógłby odnieść skutku.
Odnosząc się do oceny zasadności zgłoszonego żądania zapłaty odsetek należ wskazać, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (podobnie wyrok SN z 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, LEX nr 7893 oraz uchwała SN z 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93). Zatem termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie odsetek w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia zasadne jest dopiero od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela na podstawie art. 455 k.c. do zwrotu wzbogacenia (podobnie wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 i z dnia 3 lutego 2006 r., I CSK 17/05, nie publ., Sąd Najwyższy w uchwale 06.03.1991, sygn. akt III CZP 2/91, OSNC 1991/7/93).
W dniu 14.03.2011r. strona pozwana została wezwana do zapłaty. Odsetki zasądzono zgodnie z żądaniem od daty wniesienia pozwu tj. 28.03.2011 r.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 kpc mając na uwadze zdecydowana wygraną powoda. Mając na uwadze powyższe zasądzono od pozwanego na rzecz powoda uiszczoną opłatę od pozwu.